“गेली ३० वर्षे मी सवयीचा गुलाम होतो! महिन्याच्या सुरुवातीला आणायच्या वाणसामानाच्या यादीबरोबर मी माझा महिन्याला लागणारा ‘जीवन छाप’ विड्यांचा स्टॉक आणत असे. सिगारेटच्या पाकिटावरचे वैधानिक इशारे टाळायला मी हा पर्याय निवडला आणि सिगारेट सोडून विड्या ओढायला लागलो. खर्चही थोडा कमी झाला, पण आज मात्र दोन जिने चढून येतानाही दम लागतो. डॉक्टर फार उशीर झाला का?”
दिवसाला विड्यांची तीन पाकिटे संपविणारे आमचे पेशंट तीन आठवडे हॉस्पिटलमध्ये राहून घरी गेले. घरीदेखील त्यांना काही काळ तरी प्राणवायू म्हणजेच ऑक्सिजन कृत्रिमरित्या द्यावा लागणार होता. मात्र पुढील महिन्यात ते जेव्हा फॉलो- अपकरिता आले तेव्हा त्यांच्या चेहऱ्यावर आगळा आनंद दिसत होता. ते सांगत होते तीन दशकांची सवय तीन आठवड्यांत सुटली असे वाटते. रोज औषध घ्यायच्या आधी कपाटावर ठेवलेल्या गेल्या महिन्यांच्या सिगारेट -विडी आणि तंबाखूच्या स्टॉककडे बघतो आणि मग इथे शिकविलेले दीर्घ श्वसनाचे व्यायाम करायला सुरुवात करतो. सात- आठ वेळेला आलेली तंबाखूची ‘ तल्लफ ‘ पुन्हा हॉस्पिटलची वाट धरायला लावणार नाही ना? हा विचार येताच औषधे घेऊन एक जिना उतरून पुढे चालायला लागतो.”कोणतीही ‘ निकोटिन रिप्लेसमेंट ‘ थेरपीमधील औषध न वापरता ‘ सवयीचे गुलाम ‘ असलेल्या आमच्या पेशंटनी त्यांच्या मनोनिग्रहाने महिनाभर का होईना सवयीवर विजय मिळविला होता आणि त्यांचा अपेक्षित परिणाम म्हणून त्याची फुप्फुसक्षमता १०० CC ने वाढलेली दिसत होती. ऑक्सिजनची पातळी देखील सुधारत होती आणि २०१३ मध्ये अंगी बाणलेला आरोग्याचा निग्रह त्यांना २०१५ साली ‘कालनिर्णय आरोग्य’ तर्फे अनारोग्य झुगारण्याचा मूलमंत्र म्हणून आम्ही लिहिणार आहोत असे जेव्हा सांगितले, तेव्हा त्यांनी त्यांना धूम्रपानाची ‘ सवय ‘ कशी लागली याची गोष्ट आम्हाला सांगितली.
” कॉलेजमध्ये असताना सिनेमा पाहताना ‘ फिक्र को धुए में उडाता चला गया ‘ म्हणत जाणारा हिरो प्रत्यक्षात स्वतःला लागलेली काळजी, निराशा घालवायला तंबाखूतून मिळणाऱ्या निकोटिनच्या झुरक्यातून तात्पुरती का होईना सुटका मिळवून देतो असे वाटले आणि मग एकच्या दोन, दोनाच्या चार आणि अशा दिवसाला १०० असे त्यांचे ‘ चेन स्मोकर ‘ मध्ये रूपांतर झाले आणि मग ब्राँकायटिसमुळे (COPD) हॉस्पिटलमध्ये राहायची वेळ आली. ‘
तंबाखू व विडी
दुष्परिणाम
– डॉ. अमिता आठवले (चेस्ट फिझिशियन) । कालनिर्णय आरोग्य । सप्टेंबर २०१५